Leczenie choroby nowotworowej wiąże się z szeregiem skutków ubocznych. Zalicza się do nich m.in. zmęczenie, brak apetytu, zaburzenia smaku, nudności, wymioty, uczucie wczesnej sytości, zapalenie jamy ustnej, przełyku lub błony śluzowej żołądka, biegunkę, zaparcia czy też niedokrwistość. Często prowadzą do zmniejszenia spożycia pokarmu, a co za tym idzie – niedożywienia.

Niedożywienie jest bardzo poważnym problemem u pacjentów onkologicznych. Jego częstość występowania waha się od ok. 20% do ponad 70%. Zależy ona głównie od rodzaju nowotworu i jego stopnia zaawansowania. Szczególnie narażeni są pacjenci z nowotworami przewodu pokarmowego, ale może występować również u innych chorych. Wiąże się ono z szeregiem różnych konsekwencji, wśród których wyróżnia się:

utratę masy mięśniowej, osłabienie siły mięśniowej i zmniejszenie ogólnej sprawności ruchowej,
zanik mięśni oddechowych i pogorszenie sprawności wentylacyjnej,
osłabienie perystaltyki jelit i zanik kosmków jelitowych, które prowadzą do zaburzeń trawienia i wchłaniania,
zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej,
zaburzenia krzepnięcia krwi i niedokrwistość,
bradykardię i spadek kurczliwości mięśnia sercowego,
zrzeszotnienie kości,
obniżenie odporności organizmu, nasilenie i wzrost częstości infekcji,
wzrost ryzyka powikłań pooperacyjnych i zaburzenia gojenia ran,
pogorszenie efektywności i tolerancji leczenia onkologicznego,
zaburzenia nastroju i depresję,
spadek jakości życia.

Co więcej, aż 10-20% zgonów pacjentów onkologicznych ma związek z niedożywieniem, a nie z samym nowotworem. Odpowiednie postępowanie żywieniowe może zminimalizować skutki uboczne terapii przeciwnowotworowej (np. chemioterapii, radioterapii, immunoterapii) oraz zmniejszyć ryzyko niedożywienia, dlatego jest niezmiernie istotnym elementem leczenia. Warto mieć na uwadze fakt, że niedożywienie nie dotyczy tylko pacjentów z niską masą ciała. Może występować również u chorych z prawidłową i nadmierną masą ciała z uwagi na ryzyko utraty masy mięśniowej.

Czas od rozpoznania choroby nowotworowej do konsultacji u dietetyka powinien być jak najkrótszy. Umożliwi to przygotowanie się do leczenia onkologicznego. W przypadku braku takiej możliwości, warto udać się do specjalisty jak najszybciej.

Źródła:

Kłęk, S., Jankowski, M., Kruszewski, W. J. i wsp., Standardy leczenia żywieniowego w onkologii, Onkologia w praktyce klinicznej-edukacja, 2015, 1(1), 19-36.

Beirer, A., Malnutrition and cancer, diagnosis and treatment, Memo-Magazine of European Medical Oncology, 2021, 14, 168-173.

Gromadzka-Ostrowska, J., Szawłowski, A. W. (red.), Dietetyka w chorobach nowotworowych, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022

Grzymisławski, M. (red.), Dietetyka kliniczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019